De gemiddelde dating app staat er vol mee: mensen die lijden aan bindingsangst en verlatingsangst. De dans tussen deze twee dynamieken in een relatie, staat wezenlijk contact voor beide partners in de weg. En laat dat nou net hetgeen zijn waarom liefde zoveel levensvreugde geeft. Familiesystemen expert Els van Steijn geeft inzicht in de overlevingsmechanismen die aan zowel bindings- als verlatingsangst zijn gekoppeld en weet hoe je ondanks je angst voor intimiteit toch (samen) een weg naar heling kunt vinden.
Els van Steijn: zo ondermijnen verlatingsangst en bindingsangst je volwassen (liefdes)relaties
Els: ‘Soms is liefde alleen niet genoeg om een relatie in stand te houden, hoe verdrietig dit ook klinkt. Als jij, je (potentiële) partner of jullie alle twee te maken hebben met bindings- of verlatingsangst zorgt dat voor complicaties in de relatie. Het zal een effect hebben op de constante uitwisseling van geven en ontvangen. Een gezonde en levendige relatie kent een ‘rijke’ en constante vereffening van geven en ontvangen. De wederzijdse uitwisseling kan uit van alles bestaan: gezelligheid, seks, geld, gedeelde waarden, een aanmoedigende blik, samen leuke dingen doen, etc. Als je niet voldoet aan de behoeften en verwachtingen van de ander, is er sprake van ’nemen’ in plaats van ontvangen. Je laat het dan afweten op essentiële momenten, die voor de partner belangrijk zijn. Dit heeft gevolgen voor de balans van geven en ontvangen in de relatie.
Upcoming webinar
Scheiden of Blijven
Deze handvatten geven helderheid
Datum: zondag 12 januari 2025Tijd: 19.00 tot 20.30
Investering: € 19,95
JA, IK BEN ERBIJ!
Onvoldoende beschikbaar
Stel dat de ene partner te maken heeft met bindingsangst en de ander met verlatingsangst. Degene met verlatingsangst heeft het gevoel dat hij of zij tekort komt in de relatie, want de partner met bindingsangst lijkt onvoldoende beschikbaar te zijn op de manier die een persoon met verlatingsangst zou willen. De partner met bindingsangst voelt zich steeds overvraagd, omdat hij of zij niet in staat is tegemoet te komen aan de onverzadigbare behoeften van de ander. Op het moment dat beide partners iets moeten bieden aan de partner wat uitdagend voor hen is, of waartoe ze simpelweg niet in staat zijn, kunnen ze beide overlevingsgedrag gaan vertonen. Denk aan afstand nemen of controle willen uitoefenen op de ander. Dat is meestal niet het meest effectieve en volwassen gedrag dat een mens ter beschikking heeft. Overlevingsgedrag dient namelijk het doel om zo snel mogelijk door de lastige situatie heen te komen. Doordat beide partners het gevoel hebben dat ze niet kunnen krijgen bij de ander wat ze nodig hebben, hebben ze het gevoel dat ze alle twee veel moeten geven en hard aan het werk zijn in de relatie. De andere partner ervaart dat ‘harde werken’ van de ander niet als ‘een ontvangen’, waardoor de balans van geven en ontvangen in een gevarenzone kan komen.’
Wat is verlatingsangst?
‘Bij verlatingsangst ben je bang dat je partner afstand houdt en daadwerkelijk afstand neemt. Dit komt over als een persoonlijke afwijzing. Wat daar onder ligt is dat iemand met verlatingsangst zichzelf eigenlijk als niks en leeg ervaart zonder de partner. Feitelijk zijn dit oude kindspijnen, die alleen op te lossen zijn als iemand met zichzelf aan de slag gaat. Een partner kan deze pijnpunten nooit voor je oplossen of compenseren.
Als je lijdt aan verlatingsangst voel je je verongelijkt en teleurgesteld, omdat de partner niet wil tegemoetkomen aan je behoeften. De partner met verlatingsangst geeft vaak heel veel, inclusief vergeving. Aan de buitenkant ziet dit er liefdevol uit. Met dit gedrag wordt al dan niet geraffineerd en subtiel liefde als tegenprestatie ‘afgedwongen’, zodat de balans van geven en ontvangen weer zal worden rechtgetrokken. Dit is een vorm van (onbewuste) manipulatie met als geheime agenda bezitsdrang en het willen controleren van de ander. Je voelt je namelijk leeg en onbeduidend zonder de ander. Als de partner afstand neemt, wordt dat door iemand met verlatingsangst gevoeld als een oud trauma in de vorm van afwijzing. Vergelijk het met een moeder die het niet kan uithouden dat een puber afstand neemt. Een volwassen ouder kan het afstand nemen van een puber kwalificeren als normaal gedrag, dat hoort bij een gezonde ontwikkeling van een mens. Een onvolwassen ‘volwassene’ neemt het afstand nemen van de puber persoonlijk op, wat een gevolg zal hebben voor het gevoel van identiteit en de zingeving in het leven. Oftewel, bij verlatingsangst wil je dat de ander steeds beschikbaar voor je is, wat voor iemand met bindingsangst de angst oproept om verzwolgen te worden door de ander.’
Wat is bindingsangst?
‘Bij bindingsangst ben je bang dat je wordt geclaimd door de ander. Iemand met bindingsangst ervaart dat er onvoldoende toestemming is om zich te onderscheiden van een ander. Je verlangen om je af te scheiden en de vaak onuitgesproken eis om beschikbaar te zijn voor de ander rijmen niet met elkaar. Iemand met bindingsangst voelt verwijt en afkeuring als hij of zij afstand nodig heeft. Bij een claimende partner neemt de achterdocht en angst om ‘overgenomen’ of verzwolgen te worden alleen maar toe, waardoor de neiging om weg te rennen groter wordt. Uiteraard zitten hier ook kindspijnen onder, die al dan niet terecht op de partner worden geprojecteerd.’
Hoe zijn verlatingsangst & bindingsangst verbonden aan je familiesysteem?
‘Als jij je ouders helemaal hebt aangenomen met je innerlijke houding, ben je in staat om je ten diepste met een ander te verbinden, waardoor je meer beschikbaar bent in een relatie. In de termen van de metafoor van de fontein betekent dit dat jij op jouw plek in de onzichtbare fontein staat en dat je je ouders hun plek boven jou gunt. De fontein bestaat uit meerdere bakken boven elkaar, die elkaar bevloeien. Elke generatie staat voor een bak en jouw plek is in de kindsbak onder je ouders in volgorde van geboorte. Je ouders zijn de grote en jij bent de kleine. Je laat bij hen wat van hen is, en je draagt wat van jou is. Je zorgt niet voor hen, je veroordeelt ze niet en je hebt je aanspraak op meer losgelaten; daar heb je geen recht op, want ouders geven wat ze kunnen geven. Hoe je deze innerlijke houding tot stand kunt brengen, kun je lezen in mijn boek De fontein, vind je plek.
Als je je moeder goed boven je kunt zetten in de fontein, krijg je het vermogen om je ten diepste met een ander te verbinden. Hoe jij je innerlijk met je moeder hebt verbonden, bepaalt je vermogen hoe je je ten diepste met een partner kunt verbinden. Pas dan ben je in staat om je partner te zien zoals hij of zij echt is. Dit geldt bij zowel vrouwen als mannen en onafhankelijk van het type relatie. Vraag dus bij het daten altijd naar de houding van ‘de date’ ten opzichte van zijn of haar moeder… Als je je vader goed boven je kunt zetten in de onzichtbare fontein, kom je bij je natuurlijke daadkracht en kun je je grenzen beter aangeven. Je weet waar jij ophoudt en de ander begint. Grenzen kunnen voelen is noodzakelijk, want zonder grenzen is er geen sprake van een relatie, maar betreft ‘de relatie’ een ongezonde symbiose. Als je je vader innerlijk niet bij hebt, krijg je een onverzadigbare behoefte aan erkenning en gezien worden. Dat uit zich vaak in een fikse bewijsdrang, mogelijk zelfs ten koste van een ander. Daarnaast is de kans groot dat je moeite hebt met autoriteit.
Aangezien iedereen een biologische vader en moeder heeft, zullen alle onopgeloste en onverwerkte vraagstukken en behoeften ten aanzien van de ouders doorwerken in je liefdesleven. Als je namelijk niet goed staat in de fontein, heb je tekorten opgelopen en die ga je altijd ergens claimen: bij je partner, je kinderen en vaak ook bij je werkgever of de overheid.’
Hoe werkt het beeld van de ouder nog meer door in je liefdesleven?
‘Als je als vrouw je vader niet kunt aannemen, zie je onbewust in alle mannen je vader. Dat kan enorm tegen je werken als je op zoek bent naar een partner. Idem dito bij het in stand houden van relaties. Achter elke (mogelijke) partner staat immers je vader. Je kijkt naar een dubbelbeeld, zonder dat je je dat realiseert. Je moet als man en (mogelijke) partner van goeden huize komen om tegen die onbewuste vooroordelen op te kunnen boksen. Hoe maak je duidelijk dat je niet haar vader bent? Rationeel en met praktische bewijzen lukt het nog wel om haar daarvan te overtuigen. Diep vanbinnen is dat lastiger. Zij is immers de enige die dat dubbelbeeld kan ontmantelen (en wel door haar vader aan te nemen en boven zich te zetten in de fontein). In het gewone dagelijks contact met mannen hoeft dat dubbelbeeld geen probleem te zijn. In liefdesrelaties met mannen wordt het echter lastiger. Voor mannen geldt dat indien ze hun moeder onvoldoende boven zich kunnen zetten in de fontein, zij in alle vrouwen hun moeder zien. Als je je moeder niet boven je in de fontein hebt gezet, is het soms zinvol jezelf eraan te herinneren dat je partner voor je staat en niet je moeder.’
Hoe verhouden bindingsangst en intimiteit zich tot elkaar?
‘De eerste persoon met wie iemand intimiteit heeft kunnen ervaren is de moeder. Intimiteit, diep verbonden zijn met iemand, kan eng zijn. Vaak enger dan seksueel contact. Intimiteit gaat over kwetsbaarheid. De spanning en gevoelens die daarbij komen kijken zijn niet voor iedereen uit te houden. Vrijwel ieder mens heeft behoefte aan intimiteit; het weg bewegen van intimiteit dat je bij iemand met bindingsangst ziet is vaak een overlevingsmechanisme. De mogelijke ‘dreiging’ van intimiteit is soms al beangstigend voor hen! Van een afstandje is het te overzien en groeit het verlangen ernaar, maar dichtbij wordt het weer spannend. Op afstand heb je (makkelijker) toegang tot je behoefte aan intimiteit en kun je je liefde voor iemand diep voelen en laten stromen. Tijdens langdurig of intiem contact wordt je overlevingsmechanisme echter weer ingeschakeld om de ‘overvloed’ aan intimiteit te kanaliseren en de dreiging weer naar een acceptabel niveau te brengen. Bijvoorbeeld door alle opties open te laten en (nog) geen keuzes te maken, waardoor je vluchtroutes hebt. Of je gaat van iets kleins iets groots maken waardoor je een reden voor jezelf creëert om te zeggen dat deze persoon het toch net niet is. Enthousiast wordt voorgesteld om samen een week door te brengen of om samen te gaan wonen, maar elke keer gaat het net niet door vanwege werk, druk-druk-druk, verkeerd gepland of het komt nu net even niet uit. Dit soort overlevingsmechanismen waren ooit noodzakelijk, maar zijn nu meestal niet meer behulpzaam.
Je ziet ook vaak dat ex-partners helemaal opgehemeld worden door mensen met bindingsangst. Nu is het systemisch helemaal verantwoord om je ex-partners hun rechtmatige plek te geven, dus doe dat vooral. Het is echter ook goed om te zien dat de uitvergrote zaken van toen door de afstand nu niet meer zo bedreigend zijn. Het risico van ’te veel’ intimiteit is afgewenteld, waardoor het huidige contact met de ex-partner vaak soepel verloopt.’
Waarom zijn bindingsangst en verlatingsangst vrijwel altijd met elkaar verbonden?
‘In mijn coachingspraktijk zeggen cliënten vaak dat ze te maken hebben met bindingsangst. Als ik vervolgens een familieopstelling met de client doe, blijkt vaak dat het niet gaat om bindingsangst maar juist om verlatingsangst. De pijn die ooit is ervaren, doordat een moeder of wellicht de vader niet beschikbaar was voor het kind, is zo groot dat er een overlevingsstrategie is ontwikkeld. De strategie is bijvoorbeeld het vermijden van intimiteit en vaste relaties: als je geen relatie aangaat, zul je ook geen pijn ervaren van een mogelijk verlies of afscheiding. Andersom werkt het hetzelfde. Soms zeggen mensen dat ze last hebben van verlatingsangst. Tijdens een opstelling blijkt dan dat het gaat om bindingsangst. Tijdens een opstelling staat de cliënt dan vaak met de rug naar de ouders toe: de cliënt weigert te ontvangen van de ouders. Wellicht dat dit ooit is voortgekomen vanuit een moment dat een ouder onvoldoende beschikbaar was toen je klein was. Dat kan zelfs doodsangsten bij een klein kind oproepen. Je kan dan als klein mensje al beslissen ‘ik heb het vertrouwen verloren dat ik bij jou kan krijgen wat ik zo nodig heb’. In elk contact moet je dus over die oude kindspijn heen zien te stappen. Want die oude beelden en (on)bewuste herinneringen worden over het ‘hier en nu’ heen geschoven, waardoor het hier en nu als onveilig wordt beschouwd. De kunst is om dan goed in de meest recente versie van jezelf te staan, zodat je een realistisch besef van het moment hebt.’
Wat kan heling bieden als je gebukt gaat onder bindings- of verlatingsangst?
‘Realiseer je dat je huidige bindings- of verlatingsangst ooit is ontstaan. Mijn boeken ‘De fontein, vind je plek’ en ‘De fontein, maak wijze keuzes’ helpen je om de vinger op de zere plek te leggen. Meestal is het niet één oorzaak waarom je last hebt van bindings- of verlatingsangst. Het is een combinatie van diverse thema’s en nog onverwerkte vraagstukken uit het verleden. Een familieopstelling doen over deze thema’s legt feilloos bloot waar de blokkade zit en hoe de fontein nog beter kan gaan stromen. Want patronen uit de fontein herhalen zich in je huidige leven, dus ook in je liefdesleven. Besef dat je de meest recente versie van jezelf bent. Een jongere versie van jou had een overlevingsmechanisme nodig om de situatie van destijds door te komen. De meest recente versie van jezelf kan het wél aan. Je bent immers volwassen geworden en je hebt het gered. Je bent nu in staat om voor jezelf te zorgen.’
Wil je nog een wijze raad meegeven?
‘Ken je de tegeltjeswijsheid ‘eerst moet je vanzelf houden, voordat je van een ander kan houden’? Van jezelf houden is voor veel mensen lastig. Je hebt mogelijk de bewuste of onbewuste overtuigingen ‘ik ben niet goed genoeg, dom, lelijk, en er zal altijd een moment komen dat ik door de mand val’. Vul verder zelf je ‘stemmetjes’ maar in. Je bent vaak zo geïdentificeerd met die ‘stemmetjes’ dat je het verschil niet meer kan maken met wat waar is en wat niet, of wat wellicht ooit waar was en nu niet meer. Daar heb je bewustwording en bewustzijn voor nodig.
Package deal
Je bent 50% je biologische vader en 50% je biologische moeder. Als je ouders niet mogen zijn wie ze zijn, ga jij nooit langdurig tevreden zijn over je zelf. Accepteer de package deal die je ouders zijn. Dat is al het mooie, minder mooie en alles wat ze niet kunnen leveren, waar je zo naar verlangt. Als je dit bij je ouders kan, ga je je eigen package deal ook aannemen. Dus om van jezelf te kunnen houden, is het noodzakelijk om je ouders in de package deal aan te nemen en hen hun plek in de fontein te gunnen. Het zal doorwerken in je liefdesleven. En een goed liefdesleven zorgt voor levensvreugde.’ Kijk voor meer info over Els op elsvansteijn.nl. De boeken van Els bestel je o.a. via Bol.com.
MEER LEZEN VAN ELS VAN STEIJN
1. Zo blijf je in je kracht staan als je ouders aftakelen
2. Waarom een gezonde relatie begin bij kunnen ontvangen
3. Waarom volwassen worden soms vraagt om slachtoffers maken
4. Zo maak je van kerst een helend samenzijn
5. Dit is de impact van familie op jouw hooggevoeligheid
6. Dit is hoe je een relatie goed afsluit
7. Wat jij niet draagt wordt niet doorgegeven
8. De impact van een onveilige jeugd op je vermogen tot hechten
9. Waarom je eigen grootsheid omarmen moeilijker is dan jezelf klein houden
10. Zo ontdek je jouw emotionele triggers
11. Dit is waarom je je 2 minuten écht verdrietig voelen helend werkt
12. Dit is wat jouw oordelen over een ander prijsgeven over jezelf
13. Zo zit een samengesteld gezin systemisch in elkaar
