In Nederland hebben ongeveer 1 miljoen mensen last van osteoporose, of botontkalking. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is osteoporose een van de meest voorkomende botziekten wereldwijd. Het komt veel voor bij vrouwen na de menopauze, maar ook mannen kunnen er last van krijgen. Botontkalking wordt vaak een ‘stille ziekte’ genoemd, omdat het geen of weinig symptomen geeft totdat je een bot breekt. In dit artikel lees je wat botontkalking precies is, hoe je het toch zo vroeg mogelijk kunt herkennen en wat je ertegen kunt doen.
Wat is botontkalking?
Botten bestaan, net zoals bijvoorbeeld je spieren, uit dynamisch weefsel dat continu wordt afgebroken en vernieuwd. Bij osteoporose of botontkalking verloopt dit proces onevenwichtig en wordt er meer botweefsel afgebroken dan aangemaakt. De hoeveelheid kalk en andere mineralen in het bot neemt af en de botstructuur verandert (er komen kleine openingetjes in je bot). Hierdoor zijn je botten minder sterk, worden ze brozer en kunnen ze gemakkelijker breken.
Botontkalking symptomen
Osteoporose is een systemische botaandoening, wat betekent dat de botontkalking in het hele skelet zit en dus niet alleen op de plek waar je een breuk hebt (gehad). Toch wordt het vaak, vooral in het beginstadium, niet goed opgemerkt omdat het dan nauwelijks symptomen geeft. Daarom wordt botontkalking vaak een ‘stille ziekte’ genoemd. Veel mensen ontdekken pas dat ze last hebben van botontkalking nadat ze een bot hebben gebroken. Als je osteoporose hebt kan een botbreuk al ontstaan als je struikelt of een misstap maakt en valt. Meestal gaat het bij zo’n eerste breuk om een vinger, pols, arm of been, of een heupbreuk bij ouderen.
Een gevaarlijkere botbreuk die vaak voorkomt bij osteoporose (en vaak pas laat wordt gesignaleerd) is een wervelbreuk, ook wel een wervelinzakking of wervelfractuur genoemd. Het breken van een wervel veroorzaakt niet altijd directe pijnklachten. Maar doordat je door de wervelbreuk krimpt en doordat de stand van je wervelkolom verandert, kun je last krijgen van:
- Pijn in de (onder-)rug doordat zenuwen bekneld raken
- Spierpijn
- Kromme rug en een afname van de lengte van je lichaam
- Darm- of blaasklachten doordat deze organen in de knel komen te zitten
- Problemen met het evenwicht, verhoogd risico op vallen
- Sterk verhoogd risico op een volgende wervelbreuk
Pijn in benen
Hoewel pijn in de benen niet direct het eerste symptoom van osteoporose is, kan het wel een aanwijzing zijn van zwakkere botten. Wanneer botten hun dichtheid verliezen, kunnen ze gevoeliger worden voor micro-breukjes. Deze kleine fracturen kunnen leiden tot pijn in je gewrichten of spierpijn in je benen, vooral na inspanning of langdurig staan.
Rugpijn
Ook pijnklachten in je rug (zonder direct aanwijsbare oorzaak) kunnen een signaal zijn dat je osteoporose hebt. Vooral als er sprake is van aanhoudende lage rugpijn; die kan namelijk veroorzaakt worden door een gebroken ruggenwervel. Als er inderdaad sprake is van een wervelbreuk, dan is dat voor de arts vrijwel altijd een indicatie om de osteoporosebehandeling te starten.
Botontkalking oorzaak
Een arts kan vaststellen of er sprake is van osteoporose door middel van een botdichtheidsmeting (DEXA-scan) en bloedonderzoek. Bij de ontwikkeling van botontkalking spelen verschillende factoren een rol, waaronder leeftijd, genetische aanleg, hormonale veranderingen en leefstijlfactoren. Vrouwen lopen meer kans om osteoporose te krijgen dan mannen, omdat de overgang bijdraagt aan de verzwakking van de botten. Andere factoren die een rol spelen zijn:
- Ongezonde leefstijl (roken, veel alcohol drinken, weinig of geen lichaamsbeweging, weinig buiten komen)
- Ongezond eetpatroon met te weinig calcium, eiwitten en vitaminen
- Verminderde opname van belangrijke voedingsstoffen zoals calcium
- Erfelijkheid
- Langdurig gebruik van ontstekingsremmers of medicijnen voor epilepsie
- Ziekten/aandoeningen zoals een te snelle schildklier, reumatoïde artritis, hormoonafwijkingen, sommige bloed-, nier-, maag-, darm- en leverziekten, kanker en zeldzame erfelijke aandoeningen
- Ondergewicht
- Vroegtijdige overgang (vóór het 45ste levensjaar)
- Een tekort aan vitamine D; oudere mensen en mensen met een donkere huidskleur hebben vaak een tekort
Botontkalking voorkomen
Hoewel botontkalking niet altijd te voorkomen is en niet volledig genezen kan worden, zijn er wel dingen die je kunt doen om je botten zo sterk mogelijk te houden. Overleg voor gepersonaliseerd advies altijd met je huisarts. Een aantal algemene tips:
- Zorg ervoor dat je voldoende calcium binnenkrijgt. Voedingsmiddelen zoals zuivelproducten, bladgroenten en verrijkte voedingsmiddelen zijn goede bronnen van calcium.
- Vitamine D helpt het lichaam om calcium goed op te nemen. Overweeg om, vooral in de herfst en winter, een vitamine D supplement te nemen.
- Gewichtdragende oefeningen, zoals wandelen, hardlopen, dansen of krachttraining, kunnen de botsterkte verbeteren. Regelmatige beweging helpt ook om balans en coördinatie te verbeteren, waardoor het risico op vallen en botbreuken afneemt.
- Roken en overmatig alcoholgebruik zijn risicofactoren voor osteoporose en kunnen bijdragen aan een versnelde afbraak van botweefsel; vermijd sigaretten dus en beperk je inname van alcohol.
[overgangtest- cta]
Bron: Osteoporose Vereniging,