Hoe blijf je staan wanneer oude patronen je proberen mee te sleuren? Familiesystemen-expert Els van Steijn, bekend van haar bestseller-reeks De Fontein, weet hoe uitdagend dat kan zijn. En ook hoe snel je weer terugvalt in oude patronen zodra het leven van alledag bij je aanklopt. Vandaar haar nieuwe boek, De Aanmoediging: een tijdloze gids vol handvatten om de meest recente versie van jezelf te zijn en thuis te komen bij jezelf, ook als het leven schuurt.
Els van Steijn: zo blijf je staan wanneer oude patronen je proberen mee te sleuren
Els van Steijn (1969) is coach, familie- & organisatieopsteller en bestsellerauteur van ‘de fontein-reeks’. Haar missie? Volgende generaties systemisch schoner en minder belast laten zijn. In haar werk ziet ze mensen zonder maskers; wie ze echt zijn. Els krijgt tijdens opstellingen een inkijkje in de onderstroom, van waaruit iemands patronen en gedrag zijn voortkomen. “Enerzijds ben je als mens heel uniek en anderzijds ook totaal niet. Als mens delen we zoveel menselijke ervaringen. Het voelt alsof ik duizenden levens mag ervaren in één leven”, aldus Els. Wij gingen in gesprek met deze grande dame van de familiesystemen.
Waarom dit nieuwe boek, De Aanmoediging?
Els: Het leuke van leven (in tegenstelling tot overleven of geleefd worden) is dat het je op een aangename manier kan verrassen. Aan het begin van het jaar wist ik nog niet dat ik een boek ging schrijven. Opeens raakte ik geïnspireerd en ontstond er een idee. Ik kwam in een schrijfflow en ‘plotseling’ was het boek er. Dit is wat ik noem iets door je heen laten ontstaan. Ik word dan meebewogen door wat het leven van mij wil (in plaats van wat ik van het leven wil) en ga daarin mee. Een jongere versie van mijzelf zou meer controle hebben willen behouden. Ook zou ik vanuit mijn ratio valide redenen hebben gevonden waarom het niet het geschikte moment was om aan een nieuw boek te beginnen. Gelukkig durf ik tegenwoordig te vertrouwen op mijn gevoel, op de beweging van het leven, en erop dat het leven het beste met mij voorheeft. Ik stapte dus in (ook na de rationele check). De uitkomst is mijn vierde boek, met een aanmoediging om thuis bij jezelf te komen. In dit nieuwe boek geef ik inspiratie, vragen en aanmoediging om stevig op jouw plek in de fontein te gaan of blijven staan.
Waarom wil je mensen aanmoedigen?
Els: Dit boek De fontein, vind je plek – Aanmoediging hoort bij mijn eerste boek De fontein, vind je plek. Veel mensen zijn zich mede door mijn eerste drie boeken bewust geworden van het enorme effect van de systemische principes, die ik toelicht aan de hand van de metafoor van de fontein, die jouw eigen en onbetwiste plek duidt in je familiesysteem. Het patroon dat ontstaat vanuit je (on)bewuste houding over waar je in de fontein staat, herhaalt zich namelijk in je dagelijkse leven, zowel privé als professioneel. Als jij stevig op je eigen plek staat, gaat dat gunstige patroon zich in jouw leven manifesteren.
Door mijn eerdere boeken zijn veel mensen met zichzelf aan de slag gegaan, wat vaak veel goeds tot stand heeft gebracht. Maar het dagelijkse leven kan je ook weer inhalen; goede voornemens vervagen, je komt opnieuw in je oude ‘groef’ qua actie-reactiepatroon en je behandelt het hier en nu niet altijd met vriendelijkheid. Wat ga je doen? Iets anders is vaak beter, denk je. Je zoektocht gaat verder. Ga je het boek opnieuw lezen? De overtuiging dat iets nieuws beter is, krijgt meestal de overhand. Terwijl in herhaling juist vaak kracht ligt.
Ik wil mensen dus aanmoedigen om blijvend met de systemische principes aan zichzelf te blijven werken. Het zijn immers vooral de wissels onder water, die maken of het leven je meer of minder toelacht. Het is daarbij ook niet zo dat je voor altijd op je eigen plek blijft staan in de fontein zodra je daar eenmaal bent geland. Je omgeving kan je ‘uitnodigen’ om verantwoordelijkheid over te nemen, bijvoorbeeld doordat je ouders hulpbehoevend worden of doordat zich situaties voordoen waardoor je in een flink oordeel schiet. In mijn vierde boek moedig ik je aan om actief aan de slag te blijven met de systemische principes. Als je dat consequent doet, heeft dat een enorm positief effect op jouw kwaliteit van leven en daarnaast op de volgende generaties; door jouw innerlijk werk zullen zij systemisch schoner worden en minder systemische belasting ervaren.
Waarin verschilt dit boek van je andere boeken?
Els: Dit is het eerste boek waarin per hoofdstuk een linkje naar een filmpje is opgenomen, waarin ik de beschreven systemische dynamiek ook visueel maak. Ieder mens heeft nu eenmaal een andere leerstijl. Sommige mensen leren door te lezen, anderen door te luisteren (waarvoor ook audioboeken van de fontein-reeks in het Nederlands en Engels beschikbaar zijn), en weer anderen geven de voorkeur aan een visuele uitleg. Hierdoor komt hopelijk nog beter binnen met welke systemische belasting je mogelijk te maken hebt. Het boek zet je aan tot zelfreflectie via systemische vragen. Bijvoorbeeld de vraag kon jouw moeder dochter zijn en wat betekent dit voor jou? Of wat is de verborgen winst door alle ballen in de lucht te houden?. Ook geef ik leerervaringen van mijzelf, zoals hoe ik ben omgegaan met boosheid richting mijn vader of hoe ik leerde om mijn schuldgevoel uit te houden door voor mijzelf te kiezen. Ik moedig je aan en ‘kietel’ je in het boek, zodat je je op een steeds dieper niveau thuis voelt bij jezelf en jezelf kunt navigeren naar je eigen plek in de fontein. Kortom: de drie boeken uit de fontein-reeks zijn theoretischer, terwijl dit aanmoedigings-boek vooral veel praktische vragen stelt en uitnodigt om met je innerlijke houding aan de slag te blijven gaan.
Voor wie is De Aanmoediging bedoeld?
Els: Voor iedereen, want ieder mens heeft biologische ouders en wordt onvermijdelijk geconfronteerd met hardnekkige patronen die vaak lastig zijn om blijvend te doorbreken. Mensen hebben nu eenmaal behoefte aan herhaling van de principes van de fontein om keer op keer op terug te grijpen als er sprake is van tegenwind in het leven. Mensen zakken weg in de modder van alledag en hebben dan handvatten nodig om zichzelf weer op het juiste spoor te zetten. Bovendien ontwikkelen mensen zich voortdurend, waardoor je steeds opnieuw vooraan in dit boek kunt beginnen en geüpdatete antwoorden kunt geven.
Welke systemische principes bespreek je in De Aanmoediging?
Els: De term behoeftigheid is hiervoor handig om te begrijpen. Behoeftigheid betekent dat iemand niet op zijn eigen plek staat in de fontein en de stroming niet opvangt. De reden waarom je niet op je plek staat, maakt niet uit. De onzichtbare stroming van de fontein wordt immers niet opgevangen, terwijl die juist zo belangrijk is om je levendig en vervuld te voelen. Dit tekort uit zich in behoeftigheid. Je claimt dit tekort onbewust bij je partner, je werkgever, de overheid en ook bij je kinderen. Kinderen voelen altijd of je behoeftig bent of niet. Als je behoeftig bent, ben je meestal niet de mooiste versie van jezelf. De kans dat je dan teruggrijpt op oude patronen en in valkuilen trapt is groot. Je stijgt dan vaak op in de fontein. Hierdoor kun je in een vicieuze cirkel komen. Juist doordat je niet goed op je plek staat, ga je onhandige dingen doen, waardoor anderen je uitnodigen om gedrag te vertonen dat niet volwassen, handig of systemisch verantwoord is.
Ken je triggers vanuit je overlevingsmechanisme, waardoor je ingezogen wordt om in een oordeel te schieten of verantwoordelijkheid over te nemen die niet van jou is. Bijvoorbeeld afwijzing, niet goed genoeg zijn, niet gezien worden, agressie of verlatingsangst. Ieder mens heeft gemiddeld drie triggers. Je triggers kennen en herkennen zorgt ervoor dat je gemakkelijker in je gezonde deel kunt blijven en vanuit daar kunt reageren. Bepaal je wat-dan-scenario’s: je hebt dan vooraf bedacht met welk gedrag je op tijd de bocht kunt nemen, zodat je niet wordt overgenomen door je overlevingsmechanisme.
Welke inzichten uit alle opstellingen, heb je verwerkt in dit boek?
Els: Een opstelling maakt zichtbaar wat er in de diepte van je systeem speelt. Wat opvalt is dat het inzien van je eigen waarde en het creëren van zelfrespect makkelijker gezegd is dan gedaan. Een ander kan wel zeggen dat je geweldig bent en je talenten worden gewaardeerd, maar dat betekent niet dat je deze complimenten ook echt kunt aannemen. Je waarde inzien gaat via je innerlijke houding naar je biologische ouders in de fontein. Dat doe je door je beide ouders in de ‘package deal’ aan te nemen. De package deal is al het mooie, het minder mooie, én alles waar je naar verlangt maar wat ze je niet konden of wilden geven. Als je ouders mogen zijn wie ze zijn, kun jij jouw gehele package deal aannemen, waardoor je je eigen zuivere waarde gaat ervaren. Dit gebeurt op een niveau dat verder gaat dan alleen de ratio. Je voelt het dan in elke cel van je lichaam en je straalt het ook uit. Je komt ‘echt’ over.
Een ander inzicht: iedereen die plaats heeft gemaakt waardoor er ruimte voor jou is gekomen, hoort bij je familiesysteem, zoals ex-partners. Ook daders en slachtoffers maken deel uit van je familiesysteem, ook al wil je misschien niet herinnerd worden aan wat er heeft gespeeld. Systemische principes houden echter geen rekening met ethiek. Dat kan onrechtvaardig voelen. Het lastige is dat je helemaal gelijk kunt hebben dat bepaalde gebeurtenissen nooit hadden mogen gebeuren of dat mensen iets hebben nagelaten wat grote gevolgen had. Het is dan bijna onvermijdelijk dat je opstijgt in de fontein. Als volwassen mens, die voor zichzelf kan zorgen en niet meer voor zijn of haar overleving afhankelijk is van de ouders, kun je andere keuzes maken. Dat gaat gepaard met loslaten en je schuldgevoel kunnen uithouden. Het antwoord op de systemische vraag kijk alsjeblieft vriendelijk als ik andere keuzes maak is hopelijk aanmoedigend, en als dat niet zo is mag je dat bij de ander laten.
En zijn er nieuwe inzichten waar je momenteel veel mee bezig bent?
Els: In mijn eerste drie boeken uit de fontein-reeks beschrijf ik de systemische principes en pas ik ze toe op je familiesysteem van herkomst, je liefdesleven, je gezondheid en je professionele en maatschappelijke leven. Ik kom geen nieuwe systemische wetmatigheden tegen, maar word me steeds meer bewust van hun implicaties. Een voorbeeld. Dankzij moderne medische technieken kunnen mensen een kindje krijgen waar dat vroeger niet mogelijk was. Dat juich ik van harte toe. Maar het is zinvol om je bewust te zijn van de systemische consequenties. Een ‘massa-spermadonor’ zorgt bijvoorbeeld voor kinderen met veel halfbroers of -zussen, plus miskramen bij andere moeders met dezelfde donor. Een van de wetmatigheden is dat een systeem compleet wil zijn. Als iemand wordt buitengesloten, betekent dit dat altijd iemand later geboren (of zelfs generaties daarna) daar naar gaat kijken of ermee geïdentificeerd raakt. Dat betekent dat een stuk van de energie van het kind niet beschikbaar is voor het eigen leven. Nog een stapje verder: vaak liggen er ongebruikte embryo’s in een ziekenhuis in de vriezer. Ook zij horen erbij. In opstellingen zie ik dat zij (als ze via een representant zichtbaar worden gemaakt) niet leven en niet dood zijn. Ook daar kan iemand uit het betreffende familiesysteem mee verbonden zijn. Dat patroon herhaalt zich dan in een bepaalde vorm in het leven van het onschuldige kind. Nogmaals, ik ben niet tegen deze medische vooruitgang, maar het is wel zinvol om hier verantwoord mee om te gaan.
Kun je een oefening uit De Aanmoediging delen als voorproefje?
Els: Herken je dat je wel eens vergeet hoe lang je hebt verlangd naar wat je nu hebt? Als je dromen werkelijkheid zijn geworden, wordt het soms bijna vanzelfsprekend dat het er is of altijd is geweest. Hoe lang heb je gedroomd om te komen waar je nu staat? Misschien kun je een boodschap voor jezelf formuleren die je eraan herinnert dat veel van je dromen en verlangens zijn uitgekomen. Iedere keer als je jouw woorden terugleest, zal dat een blij en tevreden gevoel opwekken. Daarnaast kan het bericht aan jezelf ook fungeren als aanmoediging om blijvend je eigen cheerleader te zijn.
Hoe hoop je dat mensen dit boek gaan gebruiken?
Els: Omdat het leven stroomt en jij je steeds verder ontwikkelt, kunnen je antwoorden op de (levens)vragen en thema’s door de tijd heen veranderen. Wees bereid om antwoorden die je eerder hebt gevonden te zien als antwoorden van het verleden en ze los te laten. Groei is een ongoing proces: je kunt steeds weer vooraan beginnen in dit boek (of bij het hoofdstuk dat jouw thema beschrijft), omdat je een doorontwikkelde versie van jezelf bent. Zo worden je antwoorden steeds meer doorspekt met nuance, mildheid en compassie voor jezelf en anderen. Daarom is dit een tijdloos boek dat iedere keer opnieuw handvatten biedt om de meest recente versie van jezelf te zijn, zodat de fontein overvloedig blijft stromen.
Wil je nog een mooie quote meegeven of een laatste wijze raad?
Els: Als wijze raad wil ik een alinea uit de inleiding van mijn aanmoedigings-boek delen:“Vrede in de wereld begint mijns inziens met innerlijke vrede. Vrede met betrekking tot wie je nu bent, wie je was, wat je wel of niet hebt gedaan of nagelaten. Je accepteert wie je nu bent in plaats van wie je wilt zijn. Je aanvaardt waar je vooralsnog bent geëindigd. Dit hoeft absoluut geen verdrietig proces te zijn, maar kan juist heel gericht zijn op je leven volledig leven, met als mogelijke kers op de taart dat je het leven zelfs kunt vieren. Dit betekent niet dat je niet kunt rouwen om een deel van jezelf, waar je afscheid van hebt moeten nemen toen je ouder werd, keuzes maakte of veranderde als mens. Ook wil dit niet zeggen dat een bepaalde fase in je leven niet waardevol en goed is geweest omdat je besloot ergens of bij iemand weg te gaan. Alle gebeurtenissen en jouw antwoorden daarop vormen jouw levensverhaal. Als jij innerlijke vrede hebt gevonden, straal je dat uit. Dat betekent dat er een heling in jou tot stand is gekomen die je hele wezen vervult. Jouw zuivere antwoord op jouw vraagstuk is daarmee van jou geworden. Dat ben jij, en wat van jou is kun je delen met anderen. Dit wordt gevoeld door de buitenwereld, die desgewenst iets kan leren van jouw zuivere energie en helderheid. Dat is aan hen. En het begint bij jezelf; thuiskomen bij jezelf en innerlijke vrede met jezelf hebben.” Kijk voor meer info en webshop op elsvansteijn.com.
