Ongetwijfeld ken je de term overprikkeling. Misschien heb je er zelfs misschien soms zelf last van. Maar wist je dat er óók zoiets bestaat als onderprikkeling? Hier hoor je weinig over, terwijl het voor flink wat klachten kan zorgen. Ook bij Hoog Sensitieve Personen. Het lastige is dat de symptomen van onderprikkeling vaak verdacht veel lijken op die van overprikkeling. Voor je het weet zoek je rust op terwijl je eigenlijk avontuur nodig hebt. Om je te helpen dat te voorkomen, vroegen bij Daphne Feller – auteur van het boek Brein Hart Zijn – om raad.
Niet overprikkeld, maar onderprikkeld: zo herken je de symptomen
Daphne: ‘Je krijgt de hele dag door via je zintuigen allerlei informatie, ofwel prikkels, binnen. Voorbeelden van prikkels zijn geluiden, beelden, licht, kleuren, geuren en aanrakingen. Je brein heeft een prachtig verwerkingsmechanisme dat bepaalt welke prikkels het doorlaat en welke niet. Als het brein de prikkels niet goed filtert of doorlaat, dan noemen we dit een verstoorde prikkelverwerking. Bij overprikkeling komen er te veel prikkels binnen, die tot sterke stressreacties kunnen leiden.
Onvoldoende gestimuleerd
Daar tegenover staat onderprikkeling: je prikkelfilter is juist te sterk afgesteld, of jouw unieke behoefte aan prikkels wordt simpelweg niet bevredigd. Hoe dan ook wordt je sympathische zenuwstelsel onvoldoende gestimuleerd. Dit deel van je zenuwstelsel zet je brein in de ‘aan’ stand, zorgt ervoor dat er adrenaline wordt aangemaakt en dat je actief wordt.
Symptomen van onderprikkeling
Onderprikkeling kan zich op verschillende manieren uiten. Veelvoorkomende symptomen zijn:
- Verveling
- Somberheid
- Uitstelgedrag
- Verminderde concentratie
- Onrust en stress
- Lusteloosheid
- Gebrek aan inspiratie en motivatie
- Gevoel een buitenstaander te zijn
- Eenzaamheid
- Behoefte steeds op zoek te gaan naar vernieuwing en avontuur
Als deze klachten te lang aanhouden, kun je een bore-out ervaren. Een bore-out is eigenlijk het tegenovergestelde van een burn-out, maar beide kunnen klachten als lusteloosheid, vermoeidheid en somberheid veroorzaken. Als jijzelf of een professional kijkt naar je gezondheid en leefomstandigheden, is het vaak redelijk snel duidelijk of er sprake is van een burn-out of bore-out. Belangrijk om te weten natuurlijk, aangezien ze om een hele verschillende aanpak vragen.
Onderprikkeling bij HSP’ers
Het verhaal wordt iets gecompliceerde bij hoogsensitieve mensen. Misschien verbaast het je, maar ook zij kunnen last hebben van onderprikkeling. Sterker nog, bij extraverte en hoogintelligente HSP’ers ligt onderprikkeling sneller op de loer dan je misschien zou denken. Hetzelfde geldt voor hoogsensitieve sensation seekers. Zij hebben allemaal prikkels, spanning en avontuur nodig om zich goed te voelen en gemotiveerd te blijven in het dagelijkse leven. Het kan zijn dat je als onderpikkelde HSP’er simpelweg prikkels tekort komt. Of je je niet bewust genoeg bent van de bestaande prikkels in omgeving omdat je brein deze als ‘saai’ heeft bestempeld en ze wegfiltert.
Prikkeldagboek
Vooral voor HSP’ers is het tricky dat de symptomen van over- en onderprikkeling overeen kunnen komen. Als je last hebt van bovenstaande symptomen en/of als rust nemen je klachten niet verhelpt, is het goed om te overwegen of je misschien onderprikkeld bent. Hou eens een dagboek bij om te ontdekken hoe groot je behoefte aan prikkels is en waar je grens ligt. Je wilt jouw persoonlijke verwerkingsmechanisme leren kennen en op basis daarvan aanpassingen doorvoeren in je dagelijkse leven. Het vraagt even wat tijd en aandacht, maar wanneer je helderheid creëert en naar jezelf leert luisteren, zul je een stuk meer balans in je rust en energie ervaren.
Wat kun je doen als je met onderprikkeling worstelt?
Heb je geconcludeerd dat je weleens met onderprikkeling te maken zou kunnen hebben? Hieronder een aantal tips waar je mee aan de slag kunt.
- Maak een lijst van voor jou prettige prikkels en probeer deze voldoende in je dagelijkse leven te verwerken. Gezonde, voedende prikkels die je een goed gevoel over jezelf en de wereld geven zijn voor jou cruciaal.
- Wissel ‘me-time’ en ‘we-time’ af. Als je door onderprikkeling moe en lusteloos bent, wil je je misschien afzonderen. Maar blijf experimenteren met uitjes en sociaal contact en kijk of en wanneer je je na afloop bijgetankt voelt. Nieuwe mensen ontmoeten (online of fysiek) kan ook verfrissend werken, vooral als je extraverter bent.
- Stel (haalbare) doelen. Blijf gemotiveerd door jezelf elke keer nieuwe doelen te stellen en zorg op tijd voor een nieuwe uitdaging. Ga een opleiding volgen, leer een nieuw instrument bespelen of leer een nieuwe taal.
- Probeer bestaande routines te doorbreken, juist de meest banale. Rij bijvoorbeeld twee keer per week op een andere manier naar huis, zorg dat je af en toe wisselt van werkplek of eet regelmatig een heel nieuw gerecht.
- Zorg voor ‘friemelmateriaal’. Dit helpt je brein om een betere focus te creëren. Je kunt hiervoor verschillende sensorische hulpmiddelen gebruiken zoals klei, een paperclip of een Tangle (een reeks felgekleurde schakels die je kunt verbinden en draaien).
Meer lezen
In haar boek Brein-Hart-Zijn neemt Daphne Feller je mee van het brein naar het hart en leert ze je hoe je je verstand en je gevoel met elkaar in verbinding kunt brengen. Deze intuïtieve intelligentie zit in iedereen, maar luister je er ook naar? Dit praktische boek zit vol met interessante kennis, handige oefeningen en mooie verhalen. Het biedt een handreiking voor jouw eigen veranderproces. Het zal ervoor zorgen dat je meer rust, compassie en vertrouwen zult ervaren, waardoor je het beste uit jezelf kunt halen. Brein Hart Zijn, verkrijgbaar via o.a. Bol.com, €22,99.
